https://www.mahasib.com
اړين دى
نور وښيه...
لږ وښيه
تشرح نده ساتل شوې. مخکې لاړ شه؟
په افغانستان کې د ولس، حکومت او سياستوالو ترمنځ ترټولو ستره ستونزه بې باوري يا بې اعتمادي ده. دغه ستونزه دوى اړ باسي چې پر ځان، کورنۍ، انډيوالانو، قوم تمرکز وکړي او نورو ته د شک په سترګه وګوري. د بې باوري دغه ستونزه ټول افغانان خو په ځانګړي ډول سياستوال د پرديو دسيسو ښکار کوي، په پرديپالنې يې مجبوروي، د خپلو خلکو له همکارۍ او خواخوږۍ څخه يې محروموي او په پايله کې سياستوال او ولس دواړه له ډېرو ستونزو سره مخ کوي.
دا وخت ملت، حکومت او سياستوال، هغوى چې په حکومت کې او که له حکومت څخه بهر بډيالنې يا مخالفت کې دي، له ډېرو ستونزو سره لاس او ګرېوان دي. د دوى ترمنځ بې باوري خپل اوج ته رسيدلې. يو بل ته په سنګر کې ناست دي سر ورکوي خو د خپل ورور لپاره سنګر نه ورکوي چې بې عدالتي يې رامنځته کړې.
د افغانانو لپاره تر ټولو ستره لاسته راوړنه به دا وي چې ترمنځ يې د باور فضا رامنځته شي. دغه د باور فضا يو سياسي جوړښت رامنځته کولاى شي چې ټولو لوريو ته د منلو وړ وي. له درغليو او ناخوالو پاک وي، سياسي او قانوني بڼه ولري، اسانه او په ګړندۍ او ارزانه ټوګه رامنځته شي، ځکه افغانان نور د سولې، پرمختګ او ښې حکومتولۍ په نوم له اوږدو بهيرونو څخه ډېر ستړي او زيانمن شوي دي.
د يو ټولمنلي ځايناستي حکومت لپاره لاندې وړانديز کوم او هېوادوال رابولم چې د افغاني ارزښتونو په رڼا کې يې لا پياوړى کړي.
د ځايناستي حکومت جوړښت
داسې يوجوړښت چې به بيړه منځته راشي په نړيوال سياست او قوانينو کې دود وي، تلپاتې سولې او ولسواکۍ ته افغانان په لنډه لار بوځي. يوازې ځايناستى حکومت کېداى شي، چې د افغانستان درې مهمو لوريو ولس، حکومت او طالبانو ته د منلو وړ وي، رامنځته کول دي. ترڅو ټول له جګړې ووځي او هېڅ لورى ځان بايلونکى احساس نه کړي.
لومړى لورى ولس: ولس ته دې حق ورکړل شي چې د ځايناستي حکومت لپاره٣٠٠ خپلواک کسان د ولس په استازيتوب د ځايناستي ولسمشر لپاره ځانونه ونوموي. د ولس په استازيتوب دغه کسان بايد د ولسمشرۍ وړ او د تېرو٤٠ کلونو د ناخوالو برخه نه وي. د هېواد اوسنيو حالاتو ته په کتو د مېشتو قومونو په خوښه، هرې قبيلې څخه يو يا څو کسان به اړوند قبيلې لومړى او بيا د قوم په کچه غوره کوي. پاى کې د قوم په ملاتړ به يې د ځاىناستي ولسمشر لپاره نوماندوي. دويمه لار د نوماندولو د سياسي ګوندونو، مدني ټولنو او نورو جوړښتونو له لارې کېداى شي، خو د قوم پر بڼست نومانديدل ترټولو ولس منلې لاره کېداى شي.په ياد ساتى چې افغانستان کې قومي سيستم تر حکومت او سياسي ګوندونو پياوړى دى.

دويم لورى حکومت: د ډاکټر غني او ډاکټر عبدالله سياسي تړون لاندې حکومت له هغو ډلو جوړ دى چې تېر ١٩ کاله حکومت کې شريک او په هېواد کې د جګړې برخه دي. دوى د حکومتولۍ، ولسواکۍ او عدالت چيغې وهي خو يو يې هم رامنځته نشو کړاى. دوى دې د دويم لوري په ډول د ځايناستي حکومت او ځايناستي ولسمشر لپاره خپل ١٥٠ نوماندان ونوموي.
دريم لورى طالبان: چې د امارت غوښتنه لري او له تېرو ٣٠ کلونو څخه په جګړه کې ښکېل دي، د ځايناستې حکومت او ځايناستي ولسمشر لپاره دې له خپلو انډيوالانو ١٥٠ نوماندان ونوموي، که د دوى انډيوال ځايناستې ولسمشري وګټله امارت دې اعلان کړي.
له ولس څخه بايد ځکه د دواړو لوريو په برابر کسان ونومول شي چې حکومت او طالبان دواړه د خپلو ډلو د ګټو لپاره په جګړه او نورو ناخوالو تورن دي، دا به بهير د ولس د باور وړ کړي.
د ځايناستى ولسمشر ټاکل
د دغو٦٠٠ کسانو ترمنځ دې رڼې او په ژوندۍ بڼه مخامخ ټاکنې وشي لکه څنګه چې د ټاکنو کمېسيونونو د چارواکو په اړه وشوې. هر ځايناستى ولسمشر نوماند به دوه رايې ولري يوه به د ځان لپاره او بله به هرومرو د خپلې خوښې بل نوماند ته کاروي. په پايله کې چې هرچا ډېرې رايې وګټلې هغه د ځايناستي ولسمشر په ډول خپله کابينه چې وزيران، واليان او نورې مهمې سياسي دندې دي، د برابرې سلنې پر بنسټ له دغو درې ډلو نوماندانو څخه وټاکي.
دغه ټاکنې دې د نړيوالو په امنيتي او دفاعي ژمنتيا په خوندي ځاى کې ترسره شي خو د ټاکنو چارې به په خپلواک ډول د نوماندانو لخوا اداره او ترسره کېږي.
ځايناستى حکومت
ځايناستى حکومت به اجرائيه ځواک په بشپړ ډول بدلوي او په خپل واک کې به يې راولي، د مقننه ځواک ولسي جرګه کې به د اوسنيو استازو په تناسب درېيمه برخه د طالبانو په خوښه ورډېرېږي. د مشرانو جرګې وخت څو ځله پاى ته رسېدلاى خو غړي يې په ځايناستي ډول چارې پرمخ بيايي، د حکومت په ونډه کې د ځايناستي ولسمشر لپاره دوى غوره نوماندان دي او دغه جرګه بايد لغوه شي. د ځايناستي ولسمشر له ټاکلو وروسته له پاتې درې ډلو نوماندانو څخه به په برابر شمېر د خپلمنځي ټاکنو له لارې د مشرانو جرګه بشپړه کړل شي. يو کال وروسته به ددغې جرګې لپاره ولايتي جرګګيو ټاکنې وشي. دفاع او امنيتي چارو کې به درېيمه برخه د لوړو چارواکو طالبانو لپاره جوړېږي. د طالبانو جنګيالي به له وړتيا سره سم د ملي اردو او پوليسو په ليکو کې ګومارل کېږي. قضايه ځواک کې به هم درېيمه برخه د طالبانو ګومارل کېږي.
ځايناستى حکومت به په يو کال کې د ټاکنو او نورو قوانينوکې سمون راولي. دويم کال کې به د مقننه ځواک نيمګړې برخې مشرانو جرګې لپاره د ولايتي او ولسواليو جرګګيو ټاکنې ترسره کوي. په درېيم کال به د ولسمشرۍ ټاکنې ترسره کوي. د ټاکنو په پايله کې به ځايناستى حکومت واک د ٧ کالو لپاره راتلونکي حکومت ته سپاري چې يوازې يوه اووه کلنه دوره د حکومت کولوحق به لري، دوه دورې حکومتونه په افغانستان کې بريالي او ګټور نه وو، هغه حکومت به په شپږم کال ټاکنې ترسره کوي او نوي حکومت ته به واک سپاري.

زما په اند دا د افغانستان له اوسني کړکېچ څخه د وتلو تر ټوله اسانه، ګړندۍ او معقوله لاره او په دې ډول به ټول ګټونکي شي. هم به په افغانستان کې د ځايناستي حکومت خپلولو سره، نابرياليو حکومتونو لکه د ١٣٩٨ ملي يووالي حکومت پاى کې د خپل واک غځولو لپاره د ولسمشرۍ ټاکنې نه ترسره کول او نورو ستونزو پروخت بېپرې حکومت رامنځته کول قانوني شي. په ياد وساتئ چې د افغانستان اوسني قوانين حکومت واک ته رسولاى شي خو د ناوړتيا په وخت کې يې له واکه څخه د کوزولو هېڅ قانوني لار نه لري.

اوس که ډاکټر غني او ډاکټر عبدالله داسې انګېري چې طالبان به د اسلامې حزب په پلونو ولاړ شي دا ناشونې ځکه ده چې د اسلامي حزب ډېرى برخه غړي د بُن د تړون له مخې رامنځته شوي حکومت کې شريک وو. اوس که يو څو طالبان د اسلامي حزب په لار ولاړ شي ډېرى نه ځي او د اوږدې مودې لپاره به جګړه روانه وي. طالبان هم که داسې انګېري چې د ډاکټر نجيب د حکومت په څېر به حکومت چپه کړي کېداى شي ډېر وخت او سرښندنو وروسته هم ناشونې وي. ځکه موږ په طالبانو او حکومت غږ کوو چې راځئ ددې لپاره چې د خپلو ملګرو او ولس سر او مال مو ژغورلاى وي د ځايناستي حکومت دا وړانديز ومنئ.
د يادونې وړ ده چې ځايناستى حکومت په لومړي ځل د ملي يووالي حکومت په پاى کې د١٣٩٨ کال د غبرګولي لومړۍ نېټې له کړکېچ څخه د وتلو لنډې او اوږدې لارېچارې تر سرليک لاندې ولس، حکومت او ولسمشرۍ نوماندانو ته وړاندې شوو. نورو مالوماتو لپاره دويم څپرکى وګورئ. ځايناستى حکومت او لنډمهاله يا موقت حکومت دواړه جلا جلا د حکومتولۍ دوه ډولونه دي، پام چې په پېژندلو کې يې مغشوش نشئ، د ولسواکي قوانين پرته له ځايناستي حکومت درلودل په ولسواکۍ ملنډې وهل اوستر سياسي پسات ته لارې پرانستل دي.

#نرلېوال #ځايناسى_حکومت

نور وګورئ
مشر نور رحمان لېوال سره کتلو وخت واخلئ
تړونى کاپي کاپي شو
محاسب غټه پردهټابليټ او ګرځنده سايز
د مسوليت او عدالت ټيم به د ولسمشرۍ لپاره په يونۍ (يکشنبې) نومليکنه وکړي
تړونى کاپي کاپي شو
ټاکل شوې ده چې د مسوليت او عدالت ټيم د مرغومي په ٣٠، ١٣٩٧ (جنوري ٢٠، ٢٠١٩) د نور رحمان لېوال په مشرۍ د ١٣٩٨ ولسمشرۍ ټاکنو سيالۍ لپاره رسمي نومليکنه وکړي. د مسوليت او عدالت ټيم په ټکټونو کې لومړى مرستيال ډاکټر عبدالهادي ذولحکمت او دويم مرستيال ډاکټر محمد يحى وياړ دى.
غټ سکرين لپاره (کمپيوټر)منځنۍ پردې لپاره (ټابلېټ)کوچنۍ پردې لپاره (ګرځنده)
قدرمنو هېوادوالو زه نور رحمان لېوال د ١٣٩٨ کال ولسمشريزو ټاکنو ته د نوماندېدو زېرى درکوم!
تړونى کاپي کاپي شو
بسم الله الرحمن الرحيم

موږ دغه ستر ملي مسوليت ته په داسې وخت کې اوږه ورکوو چې د وخت ناوړه سياسي او اقتصادي پرېکړو، د هېوادوالو ژوند له سترو ګواښونو سره مخ کړى دى. ناوړه حکومتولي، موازي/پڅنګ حکومتونه، جګړه/پردۍ لاسوهنې، فساد، بېوزلي او وچکالي روانې ستونزې دي. موږ ددغو او نورو ستونزو له منځه وړلو، لوړه کوو او له تېرې يوې لسيزې څخه مو پروګرامونه هم ورته جوړ کړي دي. د ناوړه حکومتولۍ ستره ستونزه د رياستي، پارلماني او قومي جوړښتونو پر بنسټ تپلشوې ګډوله يا مرکب حکومتي سيستم دى، چې پايلو يې ملت له ستونزو سره مخ کړى، ټاکنو ته د ورتګ پر وخت موږ د اوسني ناوړه قومي وېش پرخلاف، د دوو مرستيالانو پرځاى په هېواد کې له مېشت هر قوم څخه د عدالت او حق ورکولو پر بنسټ يو، يو مرستيال ټاکو. ولسمشرۍ ته له برياليتوب وروسته، قانون کې سمون راولو، د ولسواکۍ، مديريت، مسوليت او اهليت پر بنسټ يوازې پر يوه مرستيال او له پاتې نورو څخه د اړوند قومونو د مشاورينو په ډول بسنه کوو او زموږ په ټينګ مرکزي حکومت کې به يوازې همدوى مشاورين وي. ناوړه حکومتولي او جګړه يا جګړې او ناوړه حکومتولۍ، دغه دواړه د ټولو ستونزو مورګانې دي چې يو بل ژوندي ساتي. اوس افغانان دوه لارې لري يا د ښې حکومتولۍ او عدالت لپاره راتلونکو ټاکنو ته چمتووالى او راوتل يا د جګړې پر ضد ملي پاڅون کول دي. موږ لومړنۍ لاره غوره ګڼو، ځکه له لسيزو ورته هلې ځلې کوو. جګړه چې فساد او د پرديو لاسوهنو ته يې لاره هواره کړې، په افغانستان کې متحده ايالاتو پيل کړې او حل يې د دوى په وتلو يا د افغانانو په شرطونو دلته په پاته کېدلو کې نغښتى دى. د فساد له منځه وړلو لپاره موږ په خپل نوښت او لګښت د ښې حکومتولۍ لپاره يو ډېر پراخ کمپيوټري پروګرام جوړ کړى چې له ولسمشره نيولې تر هر کلي، کورنۍ او کس پورې به ادارې، چارواکي او هېوادوال سره وتړي. د حکومت او ولس ټولې چارې به په الکټرونيکي ډول پرمخ ځي. د لېوال ملي مړښت او پوهې پروګرامونو کې مو د خپلې مزدورۍ په لګښت د بېوزلۍ او وچکالۍ لپاره حل لارې تجربه کړي او پروګرامونه مو وړاندې کړي دي. د لوى څښتن شکرونه ادا کوو چې موږ ته يې دا وړتيا را په برخه کړه، ترڅونه يوازې وړانديز وکړو بلکې د ترسره کولو بشپړې بېلګې هم ملت ته وړاندې کړو چې د افغان حکومت، ملګروملتو او نړيوالې ټولنې له ورته اسانتياوو سره چې ميلياردونه پيسي يې ورباندې لګولي، د پرتلې وړ دي او ځينو برخو کې لا غوره هم دي. موږ د خداى ج او د ولس لپاره د مسوليت ترسره کولو، عدالت کولو او له دغه حالت څخه د وتلو په موخه سيسټم او تګلارې چمتو کړي دي. د ترسره کولو لپاره يې موږ پر خداى ج، ځان او هېوادوالو بشپړ باور لرو. پخپل ځان د بسياينې او خپلواکۍ لپاره هوډ، زيار او هڅه مو د ١٣٩٣ کال له ولسمشريزو ټاکنو راپديخوا روانه ده. د لوى څښتن د خوښۍ او د ولس د هوساينې لپاره موږ پرېکړه کړې چې د تدبير، هوښيارۍ او نويو پرمختګونو په خپلولو سره به "افغانستان ١٫٠" په نوم د افغان ژغورنې او پرمختګ ډيجيټل علمي انقلاب رامنځته کوو. اوسنۍ ناخوالې چې د ولسواکۍ او پرمختګ په نامه د ځينو کورنيو او بهرنيو دسيسو له لارې پر موږ تپل شوي، د کمزورو او تپلشويو سياستونو پايلې ګڼو. موږ دغه ټولې نادودې د الله ج په مرسته، د ولس په ملګرتيا او د رښتينې ولسواکۍ په پياوړتيا شنډوو. نړيوالو سره په بې پرې ډول، د دوه اړخيزه درناوي او د افغانانو په شرتونو اړيکې غواړو. پر ګاونډيو غږ کوو چې افغانستان د ستانونو د ذهنيت زړه او مغز دى. نړيوال زبرځواکي ځکه دلته راځي ترڅو له پوره سيمې برخمن شي. همدارنګه د نړۍ د پرمختګ د بهير مخ زموږ د سيمې پر لوري دى، د احساساتو پرځاى له منطق څخه کار واخلئ، که په افغانستان کې امن رانغى، د نړيوال پرمختګ بهير بل لوري ته ځي، تاسې به هم له دغه پرمختګ څخه بې برخې شئ. د پرديو استخباراتي شبکو ډنډورې چې وايي دلته خپلواک سياست نشي کېداى او هرڅه له وړاندې ټاکل شوي، په اړه وايم: په ياد ولرئ، سياست ټولنيز علم دی چې د مادې په ډول يې د ساينسي علومو په رڼا کې د تجربو او ځانګړتياوو پر بنسټ زده کول، سنجول او حتمي پايلې ترلاسه کول ځان تېر ايستل دي، ځکه په سياست کې بنسټيز توکی انسان دی او انسان د مادې په ډول ټاکلې ځانګړتياوې او غبرګون نه لري. سياست کې باور، ټينګ هوډ، سپېڅلتيا او زيار د بري شرتونه دي. که داسې نه واى نو د افغانستان په څېر هېواد کې به د پخوانۍ او اوسنۍ نړۍ زبرځواکۍ په لسيزو نه ښکيل کېدلې. د خپلواک حکومت لپاره موږ پخپل اخلاص، زيار، نوښتونو او يوازې د افغانانو په غيرت، مېړانه، سرښندنو، ملاتړ او لاسته راوړنو حساب کوو. په الله ج باور لرو چې هغه لوى څښتن موږ سره مل دى او ډاډه يو چې ملت مو يوازې نه پرېږد‌ي. هيله ده په راتلونکو ولسمشريزو ټاکنو کې زموږ ملتيا وکړئ ترڅو په خپل زيار سره هېواد د نړۍ سرکښ او هېوادوالو ته پرخپل مټ د سوکاله او پرتمين ژوند کولو چاپېريال برابر کړو. غواړو د ټپي ټپي افغانستان د پرمختګ لپاره د زړه له کومې زموږ د برياليتوب دعا او ملګرتيا وکړئ، موږ ستاسې لپاره هلېځلې کوو. ددې لپاره لومړى له الله ج او بيا له تاسې څخه مرسته او همکاري غواړو. خو هېواد هغه وخت خپلواک، پر ځان بسيا، پرتمين او پرمختللى کېداى شي، چې د ټاکنو خپلواک کميسيون رڼې ټاکنې ترسره کړي، ددې لپاره موږ پر ټولو غږ کوو چې راځئ لومړى په ګډه د رڼو ټاکنو د ترسره کېدو لپاره بنسټيزي هڅې وکړو. د رڼو ټاکنو لپاره د ټاکنو درې پړاونه، د ټولنيز عدالت پر بنسټ د رايې د مرکزونو وېش، د رايه ورکوونکو کره راجسټر او پر هغه وخت د رايو شمېرنه ده. چېرته چې ټاکنې نه ترسره کېږي، هلته د ولس حق بايد په بله بڼه ورکول شي. تېرو ټاکنو کې حکومت په ټاکنو لوبې کړي او کوي يې. نو موږ په ولس، حکومت او کميسيون غږ کوو چې بايد د رايو مرکزونه، رايه ورکول، او د رايو شمېرلو د کسبڼپېژندنې يا بايوميټرک سيستم سره تړلى وي چې په مرسته يې د راجسټر، پېژندلو، رايه ورکولو او د سمدلاسه شمېرلو پروسه کره او له هر ډول جعلکاريو خوندي وي. رايه ورکول په رايې پاڼه او هم په ماشيني ډول وي او رايه بايد سمدلاسه د ټولو پروړاندې د ټاکنو په ورځ په مرکزونو کې وشمېرل او اعلان شي. ماشيني د شمېر سيسټم بايد په ځنځيريز- تړاو يا بلاکچېن سمبال وي ترڅو لاسوهنې ناشونې شي او د بيا شمېرنې وړ وي، که حکومت د ا وړتيا نلري موږ يې وړيا ورکوو. يوځل بيا ټينګار سره وايم، که رڼې ټاکنې ترسره نشي په هېواد کې جګړه، يرغلونه او پرديپالنې پاى نه مومي، که حکومت او د ټاکنو کميسيون زموږ پورتنۍ غوښتنې او وړانديز نه مني موږ په ملت غږ کوو چې د حق ترلاسه کولو لپاره په سوليز ډول راووځي. الله ج زموږ او ستاسې مل دى، ان شاء الله. تلپاتې او سرلوړى دې وي ګران هېواد افغانستان.
په درناوي
نور رحمان لېوال، د ١٣٩٨ کال ولسمشريزو ټاکنو ته خپلواک نوماند