په څلورنۍ مو د کابل لسمې ناحيه په زرغونې لېسه کې د ټاکنو کمېسيون د رايه ورکوونکو ملاتړې نومليکنې څخه ليدنه وکړه، اړوند رايه ورکولو مرکز نوملړ کې مې د خپل نوم پوښتنه وکړه، په نوملړ کې مې نوم نه و، که څه هم د ټاکنو کمېسيون کې مو تذکره سټيکر کړې وه، خو کمېسيون کې د سيستم او مديريت نشتون، بې غورۍ يا ټاکنو کې د مهندسۍ له کبله زما نوم نه دى رسول شوى. د نومليکنې کس د پخواني سټيکر پر سر نوى سټيکر سريښ کړ، پوښتنه مو وکړه، ولې بل سټيکر سريښوې؟ سيستم ته د رسولو وړتيا نه لرئ؟

مامور بې ځوابه و، ورته مې وويل، ډیټابېس او د ځيرک يا موبايل ټليفون لپاره يو پروګرام چې د سټیکر رسول، سمول او راجسټر کول وکړي. د مالوماتي ټکنالوژۍ د ماهر په توګه زه پوهېږم چې زموږ د کمپيوټر ساينس په زرګونو وړ کسان پرېږده ځينې ځوانان چې ځيرک ټليفون کاروي هم جوړولاى شي، ستاسو په سيستم کې ولې نه جوړېږي؟ موږ کمېسيون ته د ورته سيستم وړيا جوړولو وړاندېز څو ځله کړى دى خو حکومت او د حاکم ټيم تخنيکي او مسلکي غړي چې کمېسيون کې شتون لري ټاکنو کې د انجينري کولو له امله سترګې پرې پټې کړي دي.

اوسنى د سټيکرو او نوملېکنې سیستم د ملګرو ملتونو د ټاکنو ملاتړ پروژې (UNESP) لخوا اداره او جوړ شوى، د یوناما لخوا يې په ملياردونو بوديجې همغږې شوي او د ټاکنو د ملاتړ ګروپ لخوا چې اروپایي ټولنه، ناټو، استرالیا ، سویډن (د نورډک هېوادو په استازیتوب)، جرمني، جاپان ، بریتانیا او د امریکا متحده ایالاتو هېوادونه او زموږ د مالي وزارت په بېشانه لګښت جوړ شوي.
د يو بل نوماند نوم هم په نوملړ کې نه پيدا کيده، دا چې په کمېسيون کې د حکومت لاسوهنو او حاکم ټيم د ملګرو له امله نوملېکني سيستم د ١٨ نوماندانو او سياستوالو سټيکر او رايو مرکزونو کې نوملړ نشي اداره کولاى، څنګه کولاى شي چې د ٩ ميليونو رايه ورکوونکو لپاره يې مديريت کړي؟
موږ د ولسمشریزو ټاکنو د برياليتوب لپاره لاندې وړانديزونه کوو:
١. د نومليکنې، رايه ورکولو او رايه شمېرلو سيستم بايد د بڼپېژندنې يا بايوميټرک په بنسټ جوړ شي، که ونه شي، ورته تيروتني به ټاکنې او دولت له سترو ګواښونو سره مخ کړي چې د ټاکنو کمېسيون به خپل ارزښت او ولس به پر ټاکنو دا پاته باور له لاسه ورکړي، موږ کمېسيون سره د وړيا سيستم جوړولو مرسته او همکاري کوو.

٢. په دې موخه چې د ټاکنو بهير ټول پړاونه ملکيت او مسوليت د افغانانو وګرځي او رهبري يې کړي، موږ د افغانستان د ټاکنو د ملاتړ ګروپ ته وړانديز کوو چې که مرسته کوئ، بوديجه د ټاکنو کمېسيون ته ورکړئ، يا پرېږدئ چې د افغانستان دولت خپله بوديجه برابره کړي، ترڅو مسوليت د افغانانو شي، مکافاتو او مجازاتو ته لار پرانستل شي. افعانستان کې د ملګرو ملتونو ادارې په ځانګړي ډول UNESP له منځه وباسئ ځکه د ملګروملتونو د مصونيت له امله دوى مسول نشي ګڼل کېداى او تل ټاکنيز بهير له ستونزو سره مخامخ کوي.

٣. د افغانستان له اوسني حکومت څخه د رڼو ټاکنو تمه بيړاتوب دى، له دغه حالت څخه د وتلو لپاره ډېره اړينه ده چې ځايناستى حکومت تجربه شي، حکومت بايد د يو تقنيني فرمان لمخې ځايناستي حکومت ته لاره هواره کړي. بډيالو يا طالبانو ته هم غږ وکړي چې خپله ونډه واخلي ترڅو ټول لوري په سوليز ډول برخمن شي خو له دغه ځانخوښي او ځانغوښتونکي حکومت څخه دا تمه نشي کېداى چې د ملت په ګټه دې له واکه تېر شي، د دې لپاره تر ټولو غوره لاره د اوسنيو ١٨ ولسمشرۍ نوماندانو په شتون کې لرو چې د بډيالو په خوښه هم يو يا څو کسان ور ډېر شي او دغه ١٩ يا ډېر نوماندان خپلمنځي ټاکنې ترسره کړي او د همدغو نوماندانو له منځ څخه د رڼو ټاکنو په ترڅ کې يو کس د ځايناستي ولسمشر په توګه وټاکل شي، هر څوک چې د ټاکنو په ترڅ کې ځايناستي حکومت ته بريالى شو د ١٣٩٨ ولسمشرۍ نوماندۍ څخه به تېرېږي، له پاته نوماندانو څخه به ملي جرګه جوړه شي چې د مشورې تربريده به د ځايناستي حکومت څارنه او لارښوونه کوي. ځايناستى حکومت به له دريو تر شپږ مياشتو په موده کې رڼې ټاکنې ترسره او په سوليز ډول به د ولسواکۍ په رڼا کې واک وسپاري.

٤. د ټاکنو خپلواک کمېسيون بايد د ولسمشرۍ نوماندانو سره مشورې ولري او ټولې تګلارې له دوى سره پر همغږۍ مخکې يوسي، په اوسني وخت کې يوازې له حاکم ټيم سره خبرې کوي او بس، له کمېشنرانو پرته په کمېسيون کې چې د حاکم ټيم غړي په هره رتبه کې دي بايد وويستل شي. موږ ته په رارسېدلو مالوماتو پر بنسټ د کمېسيون ډېرى چارې په ځانګړي ډول د پايلو شمېرلو سيستم ډېر ناوړه او د ښکته کيفيت دى.