د دوحې د سولې بهير تاريخکرښه #دوحې_تړون #DohaAgreement

• ۱۰ کب، ۱۳۹۸د افغانستان اسلامي امارت (طالبانو) اود امريکا د متحده ايالاتو (امريکا) ترمنځ د سولې تړون

  خالي يا شنبې په ورځ ۱۰ کب، ۱۳۹۸ل د طالبانو او امريکا ترمنځ د سولې تړون لاسليک شو.د سولې تړون د قتر يا قطر پلازمېنې دوحه کې د امريکا له لوري افغانستان لپاره د متحده ايالاتو ځانګړي استازي زلمي خليلزاد او طالبانو له لوري د قتر دفتر مشر ملا عبدالغني برادر لاسليک کړ.
  

• ٢٢  وږى ، ١٣٩٩ چې ١٢ سپټمبر ٢٠٢٠ دوحه کې د افغانانو دسولې خپلمنځي مرکې يا د سولې بين الافغاني مذاکراتو پيل

  ٢٢ وږى ، ١٣٩٩ چې ١٢ سپټمبر ٢٠٢٠ خالي يا شبنې ورځ د قتر يا قطر پلازمينه دوحه کې د افغانانو دسولې خپلمنځي مرکه پرانستل کېږي دغه مرکه چې د د سولې بين الافغاني مذاکراتو په نوم هم يادېږي. ټاکل شوې سبا پيل شي، په اړه يې لومړني معلومات دي:

  
  

  د پرانستونې غونډې گډونوال او ويناوال:

  
  - داکتر عبدالله عبدالله، د جوړجاړي عالي شورا مشر
  - ملا برادر اخند، د اسلامي امارت سياسي مرستيال
  - محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، د قطر د لومړي وزير مرستيال او د بهرنيو چارو وزير
  - مایک پمپيو، د امريکې د بهرنيو چارو وزير
  - زلمی خلیلزاد، د افغانستان د سولې چارو کې د امريکې د بهرنيو چارو وزارت ځانگړى استازى
  - د دواړو غاړو د مذاکره چي پلاوي مشران او غړي
  - د دواړو غاړو تخنيکي ډلې
  
  د دواړو غاړو دمذاکراتي ډلو تر منځ د خبرو لپاره لومړنى بحث:
  

  
  

  - د مذاکراتو پر اصولو بحث او هوکړه

  - د اسانچاري په اړه بحث او هوکړه
  - د گډې دارالانشا په اړه بحث او هوکړه
  - د مذاکراتو پر اجنډا بحث او هوکړه
  
  پرانستونې غونډه: شنبه، ٢٢ وږى، ١٣٩٩- ۱۲ سپټمبر، ۲۰۲۰
  د هوکړې له مخې د اجنډا پر اساس د رسمي جلسو د پيل احتمالي نېټه: دوشنبه، ٢٤ وږى، ١٣٩٩- ۱۴ سپټمبر، ۲۰۲۰
  

  له طالبانو سره د سولې مذاکراتو لپاره د افغانستان دحکومت شل کسیز هیئت کې څوک دي، کوم ګوند پورې تړاو لري، تمایلات یې څه دي او یا د چا استازیتوب کوي. په دې اړه مې لاندې لنډ معلومات راټول کړل هیله ده سر مو خلاص شي.
  

  
  

  ۱- معصوم ستانیکزی (لوګر – پښتون): اوسممهال د امنیت ملي‌ رئیس دی، پخوا دمخابراتو وزارت، د ولسمشر مشاور، د سولې دعالي شورا د دارالانشا رئیس او د ډایاګ د پروسې د رئیس په توګه یې هم کار کړی دی.
  
  ۲- فاطمه ګیلاني (کابل – سید): د محاذ ملي‌ د ګوند مشر ارواښاد پیرسید احمد ګیلاني‌ لور ده او په مذاکراتو کې به هڅه کوي د خپل ګوند ګټې خوندي کړي.
  
  ۳- نادر نادری (لغمان – تاجک):‌ اوسمهال د اداري‌ اصلاحاتو د خپلواک کمیسبون رئیس دی، پخوا یې د بشري حقونو کمیسیون، د ازادو او عادلانه ټاکنو (فیفا)‌ کې هم کار کړی.‌ د ولسمشر له نږدې کسانو شمېرل کېږي، د افغانستان نظام او جمهوریت ته متعهد شخص دی.
  
  ۴- عبدالمتین بیک ( مزار شریف – ازبک): اوسمهال د ډاکټر اشرف غني مشاور دی. دمحلي‌ ارګانونو د خپلواکې ادارې رئیس او د ملي‌ امنیت د معاون په توګه یې هم کار کړی.‌ په سیاسي‌علومو کې یې له هند هېواد نه ماسټري اخیستې ده.
  
  ۵- فوزیه کوفي (بدخشان – تاجکه): په ولسي‌ جرګه کې د بدخشان ولایت استازې او د ښځو د حقوقو فعاله ده. جمهوریت، ولسواکۍ او د ښځو حقونو ته ژمنه خو قومي ګټو ته تر ملي ګټو زیات ارزښت ورکوي.
  
  ۶- ضرار احمد مقبل (پروان – تاجک): د جهاد په وخت کې د احمدشاه مسعود د دفتر معاون، د طالبانو د امارت تر ړنګېدو وروسته د پروان والي، وروسته د کرزي په وخت کې د کورنیو چارو وزیر، دمخدره موادو پر ضد د مبارزې وزارت وزیر او بهرنیو چارو وزیر په توګه کار کړی دی.
  
  ۷ - عبدالهادي ارغندیوال (کابل- پښتون): د حزب اسلامي د بېلې شوې څانګي مشر دی. د حامد کرزي‌ په دویمه دوره کې د اقتصاد وزیر و، د خپل حزب استازیتوب کوي.
  
  ۸- ډاکټر رسول طالب (غزني – هزاره): د حزب وحدت مزاري له بنسټ ایښودونکو څخه دی او اوسمهال په ولسي چارو کې د ډاکټر اشرف غني مشاور او د ددویم مرستیال سرور دانش نږدې ملګری دی.‌
  
  ‌حبیبه سرابي ( مزارشریف – هزاره):‌ د حامد کرزي په دوره کې ډېر وخت د بامیانو ولایت والۍ وه او بیا د ښځو چارو د وزارت وزیره شوه، په مذاکراتو کې د ښځو استازیتوب کوي.‌
  
  ۹- ډاکټر غیرت بهیر(‌کابل – تاجک): د ګلبدین حکمتیار زوم دی او د افغانستان اسلامي‌ ګوند کې دویم کس ګڼل کېږي.‌ اوسمهال غیرت بهیر د ګوند سیاسي‌ چارې او بهرنۍ اړیکې پرمخ بیایي او له طالبانو سره په مذاکراتو کې به هم د خپل ګوند ګټې تعقیبوي.
  
  ۱۰- حفیظ منصور( پنجشیر- تاجک): د جمیعت اسلامي ګوند د نشراتو مسوول دی.‌ ده د (هفته نامه پیام) د مسوول مدیر او دمجاهدینو په وخت کې د لنډې مودې لپاره د ملي‌ راډیو ټلویزیون د رئیس او د اطلاعاتو او فرهنګ سرپرست وزیر په توګه هم کار کړی. په ژورنالیزم کې کاري‌ تجربه لري او د جمیعت ګوند له وفادارو کسانو څخه شمېرل کېږي.
  
  ۱۱- غلام فاروق مجروح (هرات – تاجک): د تورن اسمعیل خان باوري کس دی. مجروح د ولسي‌ جرګې په شپاړسمه دوره کې د هرات استازی و.‌ پخوا یې ایران کې د جمیعت ګوند استازي، هرات کې د فرقې معاون او د ګلران ولسوال په توګه هم کار کړی.
  
  ۱۲- مولوی عنایت الله بلیغ (کاپیسا- تاجک)‌: اوسمهال‌ دپل خشتي‌ جومات خطیب، دکابل پوهنتون د شرعیاتو پوهنځي استاد او دعلماو شورا غړی دی. مولوی بلیغ د حامد کرزي په دوره کې د حج او اوقافو وزیر په توګه هم کار کړی. د استاد عبدالرب رسول سیاف باوري کس دی.
  
  ۱۳- باتور دوستم (جوزجان - ازبک): د ازبکو د مشهور قوماندان جنرال دوستم زوی دی.‌ په حقوقو او سیاسي‌ علومو کې یې ترکیه کې ماسټري‌ اخیستې ده او په مذاکراتو کې د ملي جنبش په استازیتوب ګډون کوي.
  
  ۱۴- کلیم الله نقیبی ( کندهار- پښتون)‌: د جمیعت ګوند د مشهور قومندان ملا نقیب الله اخند زوی دی. ملا نقیب اخند لومړی د جمیعت ګوند وروسته د طالبانو په امارت کې قومندان و. کلیم الله نقیبی اوسمهال د صلاح الدین رباني په مشرۍ د جمیعت ګوند معاون دی.
  
  ۱۵- محمد ناطقي (بامیان - هزاره) د وحدت ملي ګوند سرپرست،‌ و لسمشر ارشد مشاور او د ولسي جرګې غړی دی. د استاد رباني په وخت کې یې د تجارت وزیر په توګه هم کار کړی. زده کړې یې د حقوقو او سیاسي علومو په برخه کې عراق او ایران کې کړي. د بن په کنفرانس کې یې هم د هزاره ګانو د حزب وحدت ګوند په استازیتوب ګډون کړی و او د استاد محقق له نږدې ملګرو څخه دی.
  ‌
  ۱۶:جنرال محمد ایوب انصاری پشتون دی په قوم نورزی دی دنوزاد ه ولسوالی او هلمند ولایت دی قومی شخص دی پلار نیکه او غورنیکه یی هم قومی خلگ وه دا یم دپاچا ها نو د دربار خلک پاته شوی دی .
  په هیخ گوند پوری اره نلری .
  وظیفه یی دهلمند دامنیه قومندانی معاوین. دلوگر ده ولایت امنیه قومندان او ده هرات ولایت امنیه قومندان پاته سوی دی
  
  ۱۷- شهلا فرید (فاریاب- تاجکه) د ښځو د حقوقو فعاله ده، ۲۷ کاله یې د کابل په بېلابېلو ښوونځیو کې د معلمې په توګه کار کړی اوسمهال د کابل پوهنتون د حقوقو او سیاسي علومو استاده ده،‌ مذاکراتو کې به د ښځو استازیتوب کوي.‌
  
  ۱۸- شریفه زرمتۍ ( پکتی – پښتنه) د ولسي جرګې د پنځلسمې دورې وکیله او د ښځو د حقونو فعاله ده. د بشري حقونو په برخه کې د ډاکټر اشرف غني د مشاورې په توګه یې هم کار کړی.
  
  ۱۹- خالد نور ( مزار شریف - تاجک)‌ د استاد عطا محمد نور پنځه ویشت کلن زوی دی چې د خپل پلار په استازیتوب په مذاکراتو کې برخه اخلي.
  
  ۲۰- ډاکټر امین احمدي (ارزګان- هزاره) د ابن سینا پوهنتون رئیس دی. په فقه او تفسیر کې یې پي ایچ ډي اخیستې. د حامد کرزي په دوره کې د اساسي‌ قانون د تدقیق او نظارت په کمیسیونونو کې یې کار کړی. د جنبش روشنایي‌ له فعالو غړو څخه شمېرل کېږي.
  

• ٦تله ١٣٩٩، ٢٧ سپټمبر ٢٠٢٠ افغانستان کې د سولې بهير تدبيري او تطبيقي پلان او مکانيزمونه، نور رحمان لېوال

  يادونه: "سوله کې د افغان ولس غوښتنې او ونډې” تر نامه لاندې غونډه کې يې لنډيز وړاندې شو.

  سولې ته تدبيري پلان چې د افغانستان لانجه حل کړي زما سکالو يا موضوع ده. د شخړو د حل لپاره لانجه او د هغې بنسټيزې ستونزې، د لوريو غوښتنې او شونې تګلارې درکول اړين دي. نو ځکه د حل رامنځته کولو په موخه لومړى د افغانستان د اوسنۍ لانجې مهم اړخونه څېړو. د شوروي اتحاد د يرغل وروسته د کورنيو جګړو په پايله کې په ١٥ وږي ١٣٨٠ / ٧ اکټوبر ٢٠٠١ د متحده ايالاتو د يرغل په ترڅ کې منځته راغلې تر هغه وروسته ددغې جګړې بهرنى اړخ خورا پياوړى دى چې درې مهمې ستونزې لري:
  

  ١- په افغانستان کې د بهرنيو ځواکونو شتون

  ٢- حکومتولۍ ډول چې افغانستان په خپلو سرچينو اداره کړي

  ٣- د هېواد امنيتي، عدالتي او اقتصادي اداره په ځانګړي ډول د ملي پوځونو ساتنه او پنځونه

  پورتنۍ درې سترې ستونزې دي چې اوسنى حالت او د حل په موخه يې تدبيري لارېچارې د تلپاتې سولې لپاره په لاندې ډول څېړو:

  لومړۍ ستونزه، د بهرنيو ځواکونو شتون

  د بهرنيو ځواکونو شتون چې د اوسنۍ لانجې بنسټ جوړوي او هېواد کې جګړو ته کورنى او نړيوال مشروعيت ورکوي، د جګړې له لارې په ١٩ کاله کې حل نشوه، خو د يو سياسي تړون له لارې چې په ١٠ کب ١٣٩٨ / ٢٩ فبروري٢٠٢٠ په دوحه کې "افغانستان ته سولې رواستلو تړون" ترنامه لاندې د متحده ايالاتو او طالبانو ترمنځ لاسليک شو، د حل څرک تر سترګو کېږي چې حکومت د خپل واک غځولو لپاره ورته خنډونه جوړوي.

  يادونه: په تاريخي پرتله کې امريکار سره د دوحې د سولې تړون، انګرېزي ښکېلاک سره د پنډۍ د سولې تړون ته ورته دى چې پايله کې انګرېزي ښکېلاک مات شو. دلته امريکا+ناټو د انګرېزي ښکېلاک، کرزى د امير عبدرحمان خان او ډاکټر اشرف غني د اميرحبيب الله خان په کردار کې موندلاى شو، ان تر دې چې د امير په وخت کې د کولرا او د اشرف په وخت کې د کرونا وبا راغله هغه وخت هم امير ورته هېڅ تيارى نه درلود، په خپل عيش او نوش کې غرق وو، ښځو ته يې پاملرنه ډېره وه، حکومت يې د کوزې پښتونخوا په هغه کرايه چلاوو چې پلار يې برتانيا څخه په دې پار اخيسته چې پښتنو قبايلو ته به وسلې نه ورکوي او حکومت کې به يې نه پرېږدي، د غني حکومت کې هم ورته کيسه روانه ده.

  متحده ايالاتو سره د دوحې تړون "د افغانانو خپلمنځي خبرو" تر نامه لاندې د افغانستان دويمې ستونزې: حکومتولي ډول ته لار پرانسته. خو له بدمرغه د افغانستان اساسي ستونزه چې د هېواد عدالتي، امنيتي او اقتصادي اداره کول دي افغان حکومتونه او افغان سياستوال يې په ترلاسه کولو کې نابريالي دي او هم په اوسني وخت کې دواړه ښکېل لوري چې د خوځښتونو مالي سرچينې يې بهرنۍ ريښې لري هېڅ لورى دا نه وايي چې په ځانګړي ډول د اوسني افغان پوڅ، امنيتي ادارو او حکومتولي د لګښتونه به څنګه پوره کوي؟

  يادونه: افغان سياستوال ځکه نابريالي دي چې د سياست له ځاييتوبه ناخبره او نړيوالو ايډيالوژيو کې حل لټوي. خپل هېواد، سيمه، نړۍ او هغو کې د شته ټولنيزو بنسټونو او ذهنيتونو څخه ناخبره ښکاري، يا خو خبر او يوازې د خپلو ګټو لپاره ځان او ولس تير باسي. دوى د دروغجنې ملتپالنې يا نېشنلېزم چې يو ډول قبايليت دى، لومه کې بند دي، سياست چې د ټولنيزو چارو د مديريت لاره ده، دوى يې دروغ، چلبازي او له هرې وړ ناوړه لارې واک ته د رسېدلو تګلاره ګڼي چې په پاى کې د خپلو درغليو ښکار او د ولس له غبرګون سره مخ شي.

  دويمه ستونزه: د حکومتولي ډول

  هېواد کې "ناوړه حکومتولي او جګړې" يا "جګړې او ناوړه حکومتولي"، دغه دواړه د ټولو ستونزو سرچينې دي چې يو بل ژوندي ساتي، دوحې کې "د افغانانو خپلمنځي خبرو" چې په پاى کې به د حکومتولي په يو ډول منلو پاى ته رسېږي، اوس يې افغانان په دوه لارې ولاړ دي: د افغانستان اسلامي جمهوريت يا د افغانستان اسلامي امارت نو اړينه ده چې دا دواړه وڅېړو.

  د افغانستان اسلامي جمهوريت

  ټوله نړۍ کې ولسواکي د بشر د حقوقو او ازادي پر بنسټ راڅرخي چې ډيرکى يا اکثريت به واک اخلي او لږکي يا اقليت ته به حقوق ورکوي. خو د خپلو لنډو او اوږدمحاله موخو لپاره لوېديځوالو په افغانستان کې د ولسواکۍ يوه نوې تجربه وکړه چې لږګيو ته واک او د ډيرکيو څنډې ته کولو راڅرخي. د ولسواکۍ دغه ماډل په شعوري او لاشعوري توګه يو ډول نيمه قومي بنسټونو حکومتولۍ رامنځته کړه چې په پايله کې يې يو داسې حکومت منځته راغلى چې په تېرو ٢٠ کالو کې يې هېڅکله له پراخو درغليو پرته ټاکنې ونه شواى کړاى، له ٤٠ ميليونه افغان وګړو څخه اوسنى حکومت يوازې ٩ سوه زره رايو پربنسټ بريالى اعلان شو، چې دا رايې هم د حکومت کارکوونکو او د هغوى د کورنيو لخوا د رشوتونو يا ويرې له امله چې خپلې دندې له لاسه ورنکړي اچول شوې دي. يو حکومت چې يوازې د ٢٪ رايو پربنسټ راځي هغه د افغان ولس استازى نشي کېداى.

  د ولسواکۍ په نوم دغه نابريالۍ هڅه چې ستر سمون ته اړتيا لري او د سمون لپاره يې د دوحې خبرې يو زرينه واره ده، خو د کابل حکومت يې سمون ته ژمن نه برېښي، د خپل ناوړه واک غځولو لپاره خنډونه پيدا کوي او په پايله کې هره ورځ چې تېرېږي دغه حکومت نور کمزورى کېږي او ولسي ملاتړ له لاسه ورکوي. خو پوښتنه دا پيدا کېږي چې ايا په افغانستان غوندي دوديز هېواد کې اسلامي امارت يا خلافت دغه ستونزه هوارولاى شي نو اړينه ده چې اسلامي هېوادونو کې دود د حکومتولۍډولونه وڅېړو:

  اسلامي هېوادو کې د خلافت، امارت او جمهوريت پر بنسټ د حکومتولۍ ډولونه

  دا وخت اسلامي هېوادونو کې د حکومتولي ډولونه پاچاهي، ميراثي شېخواکي، پارلماني جمهوريت، پډرالي/فډرالي جمهوريت، ملتپال اسلامي جمهوريت، مذهبي اسلامي جمهوريت او رياستي جمهوريت دود دي. دا چې کوم يو په افغانستان کې د چلښت وړ دى. لومړى اسلامي خلافت ته لنډه اشاره کوو، تر عثماني خلاف را وروسته له بدمرغه پېړۍ تېرېږي چې د شام خلافت يا داعش څخه پرته موږ مسلمانان د اسلامي خلافت بېګله نلرو چې له تجربې يې ګټه پورته کړو.

  دويم دود اسلامي پاچاهۍ او ميراثي شېخواکۍ دي چې د افغانستان جغسياست يا جيوپوليټيک سره نور اړخ نه لګوي. پارلماني او پدرالي جمهوريتونه موږ رد کړي او افغانستان کې د نا انډوله قومي جوړښتونو له امله هغه نابريالي دي. همدارنګه ملتپال اسلامي جمهوريت چې د ترکي نشنليزم، سيکولريزم او اسلامي ارزښتونو يوه ټولګه ده او د ترکيې جمهوريت اداره کوي، افغانستان کې ځکه د تطبيق وړ نه دى چې ترکي ټولنې په پرتله موږ ډېر وروسته پاته او دوديز يو.

  
  

  راپاته شو مذهبي اسلامي جمهوريت يا نظام چې يوازنۍ بېګله يې موږ په ايران کې پيدا کولاى شو، د اسلامي حکومتولي دغه ډول چې د جعفري فقې، ايراني ملتپالنې او ولسواکۍ له ارزښتونو جوړ دى، بنسټ يې د جعفري فقې اجتهادي ټولواکه امامت جوړوي. داسې څرګندونې شته چې د افغانستان اسلامي امارت غوښتونکي هم دغه ډول ته ورته حکومتولۍ او سياسي جرګيز يا شورايي جوړښتونو هڅه کوي.

  خو په افغانستان کې چې غوڅ اکثريت يې حنفي مسلمانان دي او همدارنګه په نړۍ کې تر نيم ډېر مسلمانان په حنفي فقې روان دي. د حنفي فقې منځلاريتوب، او د وخت له حکومتونو څخه ددغې فقې د علماوو ملاتړ ددې فقې د پرمختګ ستر لاملونه اټکل کېږي. خو ددغې فقې د عالمانو په تاريخ کې لومړى ځل لپاره په افغانستان کې "د افغانستان اسلامي امارت" په نوم خپله د حکومت کولو بېلګه لرو. خو له بدمره پايله يې افغانستان کې ٢٠ کلنه جګړه او پر خلاف يې د اسلامي او غيراسلامي هېوادو غبرګون شو. دا چې حنفي فقې د نظام په ملاتړ کې پرمختګ کړى، ځکه ډېرى مسلمانانو او حکومتونو خپله کړې. د حنفي فقې وارثين علما چې په افغانستان کې اوس د افغانستان اسلامي امارت يا طالبانو په نوم پېژندل کېږي، د حنفي فقې تاريخي پرمختګ چې ولسواکي پياوړي کوي، دين، مذهب او سياست سره تړي، که دغو علماوو افغانستان کې د حکومت کولو پرځاى د يو ولسواک حکومت چې په ځايي(عرف) او اسلامي ارزښتونو ولاړ وي، ملاتړ خپله تګلاره کړي نو ليرې نه ده چې عثماني خلافت ته ورته يا لاغوره اسلامي جوړښت رامنځته شي. دوحه کې د ستونزو د حل لپاره د حنفي فقې سرچينې ته په خنډ کېدلو حکومتي ډله د افغانستان له اساسي قانون او ديني ژمنتياوو سرغړونه کوي.

  د افغانستان اسلامي جمهوريت او د افغانستان اسلامي امارت ډلې چې اوس په دوحه کې د حکومتولۍ په ډول جوړولو بوختي دي دوه لارې لري يوه دا چې په افغانستان د بن د غونډې په ډول د واک، ځواک او ملي شتمنيو د وېش پربنسټ شريک حکومت رامنځته کړي چې پايله به يې يو لنډمهاله جوړښت او د يو څو کسانو په ګټه خو د ملت په زيان وي. دويمه لار داده چې دوى يو دريم جوړښت ته لار پرانيځي چې مياشتې وړاندې د "ځايناستى حکومت : افغانستان کې سولې او ولسواکۍ ته لنډه لار، ولس، حکومت اوطالبانو ته وړانديز" کې په ګوته شوى.

  دريمه ستونزه: د هېواد امنيتي،عدالتي او اقتصادي ادارو پانګونه

  که څه هم د اسلام له پنځه بناوو څخه درې يې روژه، ذکات او حج پر اقتصاد او نصاب ولاړې دي او دوه نورې کليمه او لمونځ يې د ټولنې د يووالي او سمون ملاتړ کوي او ټوله کې پنځه واړه د انسان د ښېرازۍ لپاره مرسته کوي چې تر ټولو غوره اقتصاد رانغاړي. خو له بدمرغه د افغانستان اسلامي جمهوريت او د افغانستان اسلامي امارت وال د افغانستان د حکومتولۍ، امنيتي ادارو ځانګړي ډول ملي ادارو د لګښتونو په اړه بې پروګرامه ښکاري، دغه ستونزه ډېره پاملرنه غواړي زما په اند حل يې د مکلفيت په دوره کې نغښتئ، هر خوځښت پرته له اقتصادي پروګرامه عدالت نشي کولاى او له عدالت څخه پرته امنيت نشي راتلاى.

  په پاى کې بايد ووايم چې اوس د هېواد دوه ستونزې د حکومتولي ډول چې بايد يو دريمګړي جوړښت ته وسپارل شي، د داسې يوې ولسواکي ساتنه چې په افغاني او اسلامي ارزښتونو سمبال وي، ددغې ولسواکي ساتنه او د امنيتي او پوځي ادارو خپلواکي او پانګونه له ټولو اړخونو پاملرنه غواړي ترڅو تلپاتې سولې ته ورسېږو.

  
  

  نور رحمان لېوال

  خيرخوا، نوښتګر، د سوداګريزو او مالوماتي ټکنالوژۍکارپو، ملي سوداګر، پانګوال، جوړونکى/صنعتګر، رسنيوال، سياستوال، افغان سياست، سوداګرۍ او اقتصاد کې سمونپال او افغانستان کې د بډيالنې يا اپوزيسيوني سياست يوازنۍ سرچينه. د افغانستان ١٣٩٣ او ١٣٩٨ ولسمشريزو ټاکنو خپلواک نوماند، ګڼملتي کاروباري شرکتونو، لېوال برانډ او پښتو ټلوېزيون څښتن. له حکومتونو، مجاهدينو، ملګرو ملتونو ااو غير دولتي ادارو سره د کاروبار، مشاورت او کار کولو درې لسيزې تجربه لري.

• ١٢ تله ١٣٩٩، له تېرو شلو ورځو راهيسې د طالبانو او حکومتي پلاوي ترمنځ افغانانو خپلمنځي خبرو د پيل لپاره په منځپانګه يا ايجنډا خبرې روانې دي، نور رحمان لېوال

  شل ورځې پوره کېږي چې په دوحه کې د افغان حکومت او طالبانو پلاوی افغانانو خپلمنځي خبرې د پيل لپاره هلې ځلې کوي، خو لا هم دوی د دغو خبرو لپاره پر کاري اصولو او کړنلاره توافق نه دی کړی. د دواړو اړخونو د تماس ډلې ترمنځ اته غونډې شوې دي، خو خبرو د پيل لپاره په دوو اساسي مسايلو چې يوه يې حنفي فقه او دويم د دوحې تړون بنسټ ګرځول دي، اختلاف هر څه په ټپه درولي دي. که څه هم دواړه اړخونه وايي چې څو ځله يې بديل طرحې هم وړاندې کړې، خو د پرمختګ هېڅ خبر نشته. دادى امريکا خپل استازى بيا راواستاوه ترڅو دواړه لوري وهڅوي چې خبرې پيل کړي. داسې ښکاري چې سولې روان بهير امریکا پيل کړی او امريکا ته پکار ده چې دغه بهير په بري پای ته ورسوي

• ١٣ تله ١٣٩٩، ٤ اکټوبر٢٠٢٠ د ډاکټر عبدالله يون پاکستان، هند او نورو هېوادنو ته د برهان الدين رباني هغو هلوځلو ته ورته دى چې د مجاهيدنو پروخت يې له روس څخه درلودې، نور رحمان لېوال

  لومړى دا چې د سولې او سمييز جوړجاړي رامنځته کولو په نوم د ډاکټر عبدالله يون پاکستان، هند او نورو هېوادنو ته د برهان الدين رباني هغو هلوځلو ته ورته دى چې د مجاهيدنو پروخت يې له روس څخه درلودې. دويم دغه هلېځلې د روغېجوړې سترې ملي شورا او حکومت کې د رهبريت خلا او همغږي نه درلودل څرګندوي، دريم ملت ته دا پيغام ورکوي چې کورنيو چارو کې حکومتي ډلې له خپلو سره د ځيل يا تعصب او په ملي ګټو له پرديو سره معاملو کې ښکيل دي.

  په تاريخي ډول د عبدالله يون پاکستان ته په ١٣٧٠ ل يا ١٣٩١ ز کې د ارواښد برهاندين رباني د ماسکو هغه يون ته ورته دى چې په هغه وخت کې يې له ماسکو سره د سولې داسې يو اړخيزې خبرې پيل کړي چې د نيولشوې پښتونخوا پېښور ښار کې د مجاهيدينو ډيرو ګوندونو په ځانکړي ډول د رباني سيال د حکمتيار ګوند ورسره نه منلې.

  رباني له روسانو غوښتل چې د ډاکټر نجيب حکومت د دوى ته وسپاري، روسانو ورته ويل چې دوى ددې توان نلري او نه دا حق ځان ته ورکوي چې د نورو په کورنيو چارو کې لاسوهنه وکړي، غوره داده چې مجاهدين او د نجيب حکومت د دريمګړو په مرسته يو ځايناستې حکومت منځته راوړي چې امريکا او روسان ورباندې سلا شوي وو. امريکا او شوروي سره منلې وه چې دغه ځايناستې حکومت کې د کابل دولتي ادارې، سيستم يا نظام د پرځاى وى خو حکومت دى دريمګړو ته وسپارل شي. خو رباني او مجاهدينو د نجيب د حکومتي کسانو او نورو سياسي دريمګړو له ګډون څخه پرته د دوى په مشرتابه د لنډمهالي يا موقت حکومت غوښتنه کوله چې پايله کې دولت ړنګ شو او ترننه جګړه روانه ده.

  اوس هم ټوله نړۍ په دې سلا ده چې د افغانستان دولت دې نه ړنګېږي بلکې واک د داسې يو حکومت ته ورکړل شي چې د طالبانو، کابل حکومتوالو او ولس استازو څخه جوړ وي. خو غني ارګ يا مرګ غواړي او نور ډلې د ځان لپاره د ملي شتمنيو ستره ونډه چې که همدا دريځ روان و نو پايله پرته له کورنيو جګړې بل څه نه شي کېداى.

  پنځه مياشتې مخکې ډاکټر عبدالله، د روغېجوړې سترې ملي شورا د مشر کيدو سره سم، د متحده ايالاتو د سولې انستيتويت ته وويل چې دوى له طالبانو سره د واک شريکولو په بنسټ لڼدمهالې حکومت ته تيار دي. زموږ له غني دا تمه نه وه چې د ارګ يا مرګ دريځ د خپل کړي او د سولې خبرو ته د خنډ شي. اوس داسې ښکاري چې ترڅو غني او ډله په واک کې وي افغانستان کې سوله نه راځي. د دوى يو بېړا دريځ چې وايي موږ په نظام معامله نه کوو، په دې مانا دى که دوى په واک کې نه وي نو نظام ړنګ دى. و ښاغليو ستاسې ددغه نابريالي، له درغليو ډک او په اړمونو ولاړ حکومت بدلون اړين دى، خو له بدمرغه چې د سمون او پرمختګ لپاره د حکومت د بدلون خبره کوئ نو درغلګر وايي ټول سيستم يا نظام ړنګېږي، نو دا خو بيا نظام نه دى چې د حکومت په بدلون ړنګېږي!؟

  دريم تاسې ګورئ په هغه پاکستان کې چې په افغانستان کې د عبدالله او ډلې لخوا په ډېرو ورانيو پړ دى خو پرته له پروټوکول عبدالله له عادي پاکستانيانو او ټيټ پوړيو چارواکو سره له مينې او اخلاس ډکې ناستې درلودې چې بېلګې يې تاسې په افغانستان کې له خپلو خلکو سره نشئ پيدا کولاى. دا څرګندوي چې حکومت خپلو خلکو سره له ځيل يا تعصب څخه کار اخلي او پرديو سره په جوړجاړي او راکړيورکړې کې ښکيل دي چې د افغانستان کورنۍ جګړه يې روانه ساتلې او بهرنيو ته يې د مداخلې لار پرانستلې.

  په ټوله نړۍ کې د ګټو جګړه ده، خو زموږ سياستوال په احساساتو او قومي خرافاتو کې غرق دي، دوى داسې انګېري روس، انګريز، امريکا، پاکستان يا هندوستان يې دوست يا دښمن دى خو دوى دا خبره له پامه غورځوي چې که هندوستان ته د پاکستان او افغانستان څخه يو غوره کول وي نو هندوستان ځکه پاکستان غوره کوي چې تر افغانستان يو بل سره هم ډېرې سوداګريزې راکړېورکړې لري او هم کلتوري، ژبني او زهنيتي/ذهنيتي او ان ديني تړاونه لري. نو افغانانو ته پکار ده چې خپلو کې سره جوړ شي او له پرديو تمه بنده کړي.

  په کار دا وه چې غني او عبدالله اوس په دوحه کې له طالبانو سره بايد ناست او د هېواد ستونزو ته يې حل لټولاى نه مرګ يا ارګ او خپلې ګټې. نور ډېر خبرې د کابلنيوز په ژورليدونه خبرونه کې واورئ.

  
  

  نور رحمان لېوال يادونه: ددغې مرکې په سبا ارګمشر غني دوحې ته روان شو او عبدالله هندوستان ته د خپلو او ګوندي ګټو لپاره يون پيل کړ.

• د لويدځوالو د يرغل توره ورځ (١٥ تلې ١٣٨٠/ ٧ اکتوبر ٢٠٠١)

  ١٩ کاله پخوا دلته د اسلامي امارت يو اړخيز حکومت وو، چارواکو به يې وويل چې افغانانو موږ هم دم-دعا درکوو او هم حکومت نور څه غواړئ؟

  
  

  اسلامي امارت، د شوري د يرغل او د هغوى په ملاتړ د کمونيستي رژيم د ماتې څخه وروسته د مجاهيدينو ترمنځ د واک پرسر د کورنيو جګړو په ترځ کې د واک تشې حکومتولۍ ته راښکلى وو.

  
  

  متحده الاتو په دغه اسلامي امارت چې په نړۍ کې يوازې پاته شوى وو، د يو شمېر غچ اخيستوونکو، لويديځ پلوه او د واک سره ليونۍ مينې درلودونکو افغانانو په مرسته يرغل وکړ. دلته يې يو بل يو اړخيز حکومت وتاپه چې چارواکو لپاره يې لويديځوالو ته ژمنتيا څه ان لويديځوالو سره خيښۍ، غچ اخيستل او د ملي شتمنو تالان لومړيتوب شو. پايله ١٩ کاله جګړه او د ميليونو افغانانو شهادت، معيوبيدل او ځوريدل شول.

  
  

  ١٩ کاله وروسته د افغانستان اسلامي جمهوريت اوس يوځل بيا د تاريخ هغه ناوړه تکراري پړاو ته راورسيد چې د شوري له يرغل وروسته د افغانستان ديموکراتيک جمهوريت ورسره مخ وو، د ژوندي پاتکېدو لپاره جګړه او بل لور ته د مجاهدينو په ډول د بريمنو طالپانو غرور چې لسيزې يې ډېرې سختې ګاللي اوس د هېواد هرڅه خپل غنيمت ګڼي!

  
  

  که په دوحه کې دواړه لوري لېږديز/انتقالي عدالت ته په ژمنتيا يو بل ته بښنه ونه کړي او يو لورى د خپل ژوند جګړې ته مجبور وي او بل لورى برى ترلاسه کول غواړي. نو ليري نه ده چې خداى مه کړه افغانستان يوځل بيا د مجاهدينو د وخت د کورنۍ جګړې په ډول يو بل پړاو ته لاړ شي او تاريخ ګواه دى چې په هغه کې به د دوحې دواړه لوري بايلونکي وي.

  
  

  که نجيب او مجاهيدينو د لنډمهالي يا موقت حکومت پرځاى هغه ځايناستى حکومت چې روسانو او امريکايانو وړانديز کړاى وو منلاى واى، افغانستان دې حالت ته نه ته. اوس هم که غني او طالپان هغه ځايناستى حکومت چې ما وړانديز کړى ومني سوله راځي او دولتي سيستم هم نه ورانېږي.

  
  

  يا ربه ته افغانانو ته د يو بل د بښلو او يو بل سره د ګډ کار کولو توان ورکړې. امين

  
  

  نور رحمان لېوال
  

• ١٥ تله ١٣٩٩، اکټوبر ٢٠٢٠، د غني دوحې خبرې د سولې د بهير په بې پايلې اوږدوالي راڅرخي چې واک کې پاته شي

  د غني دوحې د شخړو او بشرپالنې د څيړنو مرکز کې خبرې د سولې د بهير په بې پايلې اوږدوالي راڅرخي چې واک کې پاته شي. که د افغانانو د خپلمنځي خبرو پلاوي کوم تړون ته هم ورسېږي، غني به يې د جرګو او پارلمان په نندارو له منځه يوسي. افغانان که سوله غواړي بله لار نشته چې د ځايناستي يا لنډمهالي حکومت لپاره د غني او ډلې استعفا وغواړي. #نرلېوال د خبرو تړونى

• ۲۸ عقرب ۱۳۹۹ گفتگوهای صلح میان هیئات مذاکره کننده حکومت افغانستان و طالبان در بن بست قرادر دادر و مواجه شده، امريکا بنابر منافع کشوری خود بيرون کردن عساکر را اعلام کړ

  گفتگوهای صلح میان هیئات مذاکره کننده حکومت افغانستان و طالبان د دوحه در بن بست قرار دارد، در کشور جنگ های جبهه یی، ترورهای هدفمند، انفجار موتر بم ها و انفجار ماین های مقناطیسی افزایش یافته است. که مردم افغانستان خسارات مالی و جانی زیادی را وارد ميکند. همچنان مردم نسبت به پروسه صلح بی باور و ناامید و ناخواسته درگير گروهاى جنګي میشوند.
  
  بسيار وخت مهم است است که اشخاص ثالث باالخیر برای شکست بن بستِ به میان آمده در سطح ملی تشکیل و وارد کار شوند. این افراد و اشخاص در سطح ملی باید از تجارب حکمیت و میان جیگری، شناخت کامل از طالبان و حکومت افغانستان برخوردار بوده، شخصیت های وزین و مطرح باشند.
  

• لړم ٨، ١٣٩٩، نومبر ٢٨، ٢٠٢٠ دوحه کې د افغانانو خپلمنځي خبرو د ډلو ترمنځ د خبرو ګړنلاره په ٢١ مادو کې بشپړه شوې

  د امارت استازي د ټويټ لمخې د افغانانو خپلمنځي خبرو د ډلو تر منځ د خبرو ګړنلاره په ١٥ نومبر ٢٠٢ز په ٢١ مادو کې بشپړه شوې، دغه کړنلاره د کوربه هېواد قتر د استازو په وړاندې د نومبر مياشتې پ ١٧ نېټه ولوستل شو، د خبرو د دواړه خواوو له تاييد وروسته يوه نسخه کوربه هېواد ته هم ور کړل شوه. غوره به واى چې دغه کړنلاره له افغان ولس او رسنيو سره هم شريکه شوې واى.

  
  

  همدارنګه د جوړجاړي سترې شورا مرستيال په قتر کې د هوکړې خبر ورکولو سره د حکومت مشر غني بډيالنه يا مخالفت بېړاتوب يا غيرمنطقي بللئ.
  

  
  موږ ددغې کړنلارې د بشپړېدو هرکلى کوو، بډيالنه يا مخالفت يې بېړاټوب ګڼو.
  

  نور رحمان لېوال
  

• ١٣ ليندۍ ١٣٩٩، ٢ ډسمبر ۲۰۲۰ د افغانانو خپلمنځي خبرو د دواړو پلاويو ترمنځ عمومي غونډه ترسره کېدو او د سولې بهير دويم پړاو پيليدل ټولو ته مبارکي وايو، نور رحمان لېوال

  په دغه غونډه کې ګډې کاري جرګګۍ ته دنده وسپارل شوه ترڅو د سولې په اړه اجنډا ترتيب کړي چې د سره سولې بهير دويم نوى پړاو پيل شو.
  

• ١٧ ليندۍ ١٣٩٩، ٦ ډسمبر ٢٠٢٠ له مياشتو ځنډ وروسته په ارګ کې د سولې عالي شورا لومړۍ غونډه ترسره شوه.

  په کابل کې چې نن د سولې عالي شورا کې سره راټول شوي دوى هېواد کې د کړکېچ او ناخوالو يو لورى او سهامي حکومت کې سره شريک دي. که دوى سوله غوښتلاى نو شورا به له خيرخوا او دريمګړو جوړه وه.

  
  

  په خيرخوا او هېواد مينو افغانانو غږ کوم چې د دريمګړي تشې ډکولو لپاره زموږ سره هلوځلو کې ملګرتيا وکړي چې هېواد د پرمختګ او سوکالۍ لور ته بوځو.

  
  

  هېواد کې د روانې جګړې دوه مهم لوري دي لومړى متحده ايالات + افغانستان حکومت او دويم تالبان/طالبان او ددغې جګړې ستر تمويلونکى متحده ايالات دي. د دوى ترمنځ دا شل کاله جګړه روانه ده. دا حتمي خبره ده او هېڅ شک ورکې نشته چې په دغه ناوړه حالت کې هغوى ډېر پرمختګ کولاى شي چې له دغې تپلشوې جګړې يې د افغان ولس په زيان ګټه پورته کړي او د خپلو ګټو لپاره د جوړښتونو برخه پاته شوي، اوس چې دغه جګړه پاى ته په رسيدو ده او دا لوري ستړي شوي، حل دادى چې دريمګړو افغانانو ته لارپرانستل شي ترڅو دغه لوري د يو بل له شر څخه وساتي او هم ولس ددوى له شر څخه خوندي کړي.

  
  

  استراليا چې ددغې جګړې يو ډېره وړه برخه وه، د هغو د جنايتونه منلو کچې ته که وګورو اندازه کولاى شو چې په تناسب دا نور څو چنده ډېر پړه دي، دوى سره بل غم نشته په ورته شوراګانو غواړي ځان بري کړي چې ناشونى ښکاري، يوازې يو دريمګړى لورى دوى بري کولاى شي او هېواد ژغورلاى شي.

  
  

  هغو هېوادوالو ته چې واي سوله او جګړه د بهرنيو په لاس کې ده په درناوى وايم چې ځکه ځاى ډک شوى چې خيرخوا افغانان هڅه نه کوي، که موږ او تاسې هڅه وکړو، هېڅ ناشوني نه دي، هيله ده ملګرتيا وکړئ ترڅو موږ او تاسې يو دريمګړي جوړښت رامنځته کړو او هغوى مجبور شي ځاى پرېږدي.

  
  

  تاسې وکتل غني وويل "نه تاسې ماته منی، نه موږ، خو جګړه ګټونکی نه لري". خو دى يې د خپلې واکمنۍ لپاره جاري ساتي، په هغه لويديځ کې چې دى روزل شوي خلک د يو ژوي په وژلو له دندې لاسپسر کېږي خو دى هره ورځ د سلګونو ګل غوندې ځوانانو پرسر د پرديو د ګټو لپاره لوبي کوي.

  
  

  نور رحمان لېوال

• ١٧ ليندۍ ١٣٩٩، ٦ دسمبر ٢٠٢٠ قطر کې د طالبانو او افغان جهتونو د مذاکراتي ټیمونو ویاندویان وایي چې نن ورځ د دواړو لوریو کاري کمیټو د مذاکراتو لپاره د اجنډا پر جوړولو لومړنۍ غونډه کړې ده.

  قطر کې د طالبانو او افغان جهتونو د مذاکراتي ټیمونو ویاندویان وایي چې نن ورځ د دواړو لوریو کاري کمیټو د مذاکراتو لپاره د اجنډا پر جوړولو لومړنۍ غونډه کړې ده.
  طالب ویاند ډاکټر نعیم ویلي «نن مازديګر درې نيمې بجې د افغانستان اسلامي امارت د مذاکراتي ټيم او د مقابل لوري د مذاکراتي ټيم ګډې کاري کمېټې ناسته تر سره کړه»
  طالب ویاند وایي چې په ناسته کې په عام ډول د اجنډا د څرنګوالي او جوړولو په اړه خبرې وشوې او توافق وشو چې دغه ډول ناستې به "دوام" پيدا کوي.
  
  د کابل د ټیم ویاند نادر نادري هم په ورته وخت کې یو ټویټ کړی او ویلي یې دي چې په دغه جلسه کې د اجنډا اړوندو مسایلو باندې بحث وشو.
  نوموړی زیاتوي چې د اجنډا موادو ترتیب لپاره ګډه کمیټه به "سبا" هم جلسه وکړي.
  
  
  دا په داسې حال کې ده چې نن د مصالحې عالي شورا هم لومړنۍ غونده وکړه چې پرمهال یې افغان سیاستوالو له ارګ نه وغوښتل چې باید د سولې پروسه انحصار نه کړي او واکونه یې د مصالحې عالي شورا ته وسپاري چې دې برخه کې مسؤل جهت بلل کیږي.
  
  
  عزم ویبپاڼه

• د سولې په اړه د افغانانو خپلمنځي خبرو کې د خبرو د کړنلارې د ٢١ مادو په اړه امريکا غږ ته اسناد په لاس ورغلي

  ګزارش صدای امریکا
  جزییات افشانشدۀ طرزالعمل مذاکرات صلح دوحه
  صدای امریکا به اسنادی دست یافته است که در ۲۱ ماده شیوۀ کاری بحث در مورد اجندای مذاکرات صلح افغانستان را روشن ساخته است.
  
  هیات مذاکره کنندۀ جمهوری اسلامی افغانستان و نمایندگان طالبان حل موارد اختلافی در مورد نصوص شرعی از طریق کمیته‌های مشترک، حفظ محرمیت مذاکرات، دور نگه‌داشتن رسانه‌ها و سایر افرادی که در تلاش ورود به محل مذاکرات اند، توافق کرده اند.
  
  صدای امریکا به اسنادی دست یافته است که در ۲۱ ماده شیوۀ کاری برای بحث در مورد اجندای مذاکرات صلح افغانستان را روشن ساخته است.
  
  این ۲۱ ماده هرچند شمار زیاد آن رسوم معمول چون آغاز مجالس با تلاوت قرآن کریم و ختم آن با دعا، برخورد طرف‌های مذاکره کننده با یک‌دیگر یا هم وقفه برای ادای نماز پنج‌گانه را برجسته کرده است، ثمرۀ سه ماه کار نمایندگان دو طرف پس از آغاز مذاکرات بین‌الافغانی به تاریخ ۱۲ سپتمبر است.
  
  آغاز کار نمایندگان طالبان و هیات جمهوری اسلامی افغانستان برای پرداختن به اجندای مذاکرات صلح به پیمانۀ گسترده در سطح ملی و بین المللی استقبال شد.
  در مادۀ دیگر به حفظ محرمیت "اسناد نهایت مهم" و جلوگیری "از افشای هر نوع معلوماتی که مذاکرات را متضرر می‌سازد، تاکید شده است. در یکی دیگر از ماده این سند آمده است: "رسانه‌ها و سایر افرادی که می‌خواهند تحت عناوین مختلف داخل محل مذاکرات شوند، باید از محل برگزاری مذاکرات دور نگه‌داشته شوند."
  
  همچنین در این سند آمده است که آن مسایل که"خلاف دین مبین اسلام و منافع علیای کشور" باشد شامل اجندای بحث ساخته نمی‌شود، اما هیچ گونه وضاحتی داده نشده که کدام مباحث مخالفت با اسلام یا منافع علیای افغانستان پنداشته می‌شود.
  
  در این سند آمده است که افزون بر ۲۱ ماده، "مذاکرات بین‌الافغانی" بر توافقنامۀ دوحه که به تاریخ ۲۹ فبروری میان امریکا و طالبان امضا شد، خواست مردم افغانستان برای صلح پایدار و تعهد طرف‌های مذاکره کننده به صلح پایدار استوار خواهد بود.
  نمایندگان طالبان در آغاز تاکید داشتند که مسایل مورد اختلاف در پرتو احکام فقه حنفی حل خواهد شد، اما هیات مذاکره کنندۀ جمهوری اسلامی افغانستان که در ترکیب آن چند مسلمان شیعه نیز شامل است، از آغازین روز طرح این پیشنهاد استدلال و پافشاری داشت که چنین چیزی می‌تواند به حیث وسیلۀ تبعیض علیه سایر گروه‌های مذهبی استفاده شود.
  
  سند تازه فاش شدۀ مذاکرات صلح دوحه اینبار صراحت داده است که "اگر در جریان مذاکرات در مورد تفسیر نصوص شرعی اختلافی به میان می‌آید، هیات مشترک دو تیم مذاکره کننده آن را فیصله خواهند کرد."
  
  نمایندگان مذاکره کنندۀ جمهوری اسلامی افغانستان و گروه طالبان در حالی بحث در مورد اجندای مذاکرات صلح را آغاز کرده اند که خشونت‌ها در افغانستان به شدت افزایش یافته است.
  
  ماموریت حمایت قاطع ناتو در افغانستان روز چهارشنبه نهم دسمبر (۱۹ قوس) با نشر بیانیه‌ای گفت: "ادامۀ خشونت، به ویژه حملات طالبان، که روند صلح را آسیب می‌رساند باید توقف یابد."
  
  در همین حال، عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحۀ ملی افغانستان از پیشرفت‌ها در مذاکرات صلح در دوحه ابراز امیدواری کرده و گفته است که هیات‌های مذاکره‌کنندۀ جمهوری اسلامی افغانستان و طالبان بحث‌های جدی را آغاز کرده و موارد مهم مورد بحث را اولویت بندی می‌کنند.

• د سولې خبرو لپاره ترټولو اړينه ماده: مکلفه ملي اردو د خپلواک او پځان بسيا افغانستان لپاره

  د سولې شايعه شوې اجنډا مادو کې د امنيتي ادارو ځانګړي ډول ملي اردو د لګښتونو او ډول نښې نښکاري، دغه ستونزه د سولې او هېواد د خپلواکۍ لپاره اړينه او زما په اند حل يې د مکلفيت په دوره کې نغښتئ، په اړه يې، افغانستان کې د سولې بهير تدبيري او تطبيقي پلان او مکانيزمونه ولولئ او واورئ.
  
  

  د هېواد لپاره اوسنۍ مسلکي اردو چې په بهرنيو مرستو ولاړه ده که حل نشي او د مکلفيت دوره رامنځته نشي سوله به ټکنۍ او هېوادوال به د پريدو لپاره سره په جګړه وي، ددغې ستونزې حل چې شپږ کاله وړاندې مو وړاندې کړئ په " هو، په افغانستان کې دمکلفيت دوره" ولولئ او واورئ
  
  

  په دې اړه مو د حکومت او طالبانو استازو ته د ټولنيزو رسنيو له لارې خپل وړانديزونه واستول

  
  

  نور رحمان لېوال
  

• ٤ کب ١٣٩٩، ٢٣ پروري ٢٠٢١ ، له اوږدې مودې کنګل څخه وروسته د جمهوريتوالو او امارتوالو ترمنځ نن بيا خبرې پيل شوې

  ٤ کب ١٣٩٩، ٢٣ پروري ٢٠٢١ ، له اوږدې مودې کنګل څخه وروسته د جمهوريتوالو او امارتوالو ترمنځ نن بيا خبرې پيل شوې، جمهوريتوالو لومړيتوب نن هم اوربند دى، د امارتوالو لومړيتوب د بشپړ اسلامي دولت رامنځته کول دي. خو د يادونې وړ دى چې په تهران او ماسکو کې امارتوالو د حکومت د بدلون خبره کړې وه.

• ١٠ کب ١٣٩٩، #دوحې_تړون #DohaAgreement هوکړې څخه کال وروسته لاهم د امارتوالو او جمهوريتوالو غوښتنې ولس لپاره مرموزې او پوښتنو وړ دي

  د کب ١٠#دوحې_تړون #DohaAgreement تاريخې ورځ ده، خو هوکړې څخه کال وروسته لاهم د امارتوالو او جمهوريتوالو غوښتنې ولس لپاره مرموزې او پوښتنو وړ دي. هېڅ شک نشته چې افغانان اسلامي دولت غواړي خو څنګه؟ امارتوال بايد خپله تګلاره ولس ته روښانه کړي، زما وړانديز د #ځايناستى_حکومت له لارې دى.

  
  

  ملګروملتو جرګيزې پرېکړې لمخې بهرنيو پر افغانستان يرغل وکړ بهانه وه چې دډېر وروسته پاتې هېواد اسلامي امارت ترهګرپال او نړۍ ته ګواښ دى! هغې نړۍ څرګنده کړې د امارت بېرته راتګ نه مني.اوس داسې انګېرو چې يرغلګر لاړل امارتوال هېواد ته څه ډول سياسي مديريت غواړي او څنګه؟

  
  

  نور رحمان لېوال
  

• متحده ايالاتو، روسيې، چين او پاکستان د امارتوالو د مشرانو له تورليست څخه د ويستلو نوښت له حکومت څخه واخيست. نور رحمان لېوال

  تورليست څخه ويستلو او بنديانو پرېښودلو نوښت خپلولو په اړه حکومت ته زما له مشورې دوه ورځې وروسته متحده ايالاتو، روسيې، چين او پاکستان پريکړه وکړه چې د ملګروملتو له تورليست څخه د امارتوالو د مشرانو په ويستلو بايد د پام وړ غور وشي.
  
  

  پورتني هېوادونه دي چې د امارتوالو مشران يې تورليست ته اچولي او د افغانانو ترمنځ يې د خپلو موخو لپاره تاوتريخوالى رامنځته کړى. اوس يې له تورليست څخه د ويستلو غوښتنه هم دوى کوي، که د کابل د واک پر ګدۍ ناستو کې دا ځيرکتيا واى چې پخپله ګټه حالت جوړ کړي نو هرومرو يې زما لاندې مشوره له دې وړاندې چې پورتني هېوادونه پريکړه وکړي منله.

  
  

  
  

  خو ستونزه داده چې جمهوريتوال د هېواد په ګټه حالت رامنځه کولو نوښت نه لري، يوازې د نورو رامنځته کړيو حالاتو ته په تمه دي چې څنګه يې د خپل ناوړه پايښت لپاره وکاروي.
  

  
  

  د هېواد د راتلونکي لپاره يوه ډېره ناوړه پټه موخه چې ددغو هېواد په ټولو پرېکړو کې څرګندېږي هغه په څلورمه ماده کې نغښتې چې وايي:

  
  

  ( موږ له امارتوالو(طالبانو) تمه لرو چې د تروریزم پربډ خپلې ژمنې سرته ورسوي، پګډون د ترهګرو ډلو او کسانو مخنيوي چې د افغانستان خاوره به د کوم بل هیواد د امنیت ګواښولو لپاره نه کاروي، ددې ډلو کوربتوب به نه کوي او د ګمارنې، روزنې، او مرستو راټولو مخنیوى به يې کوي).

  
  

  پورتنۍ ماده دا پوښتنه راولاړوي چې په ګډون د متحده ايالاتو، ناټو، روس، چين او پنځوسو څخه لا ډېرو د پرمختلليو هېوادو استخباراتو او پوځونو ونشو کړاى چې د ترهګرو ګواښونه لمنځه يوسي او د ګمارنې، روزنې، او مرستو راټولو مخنیوى يې وکړي، نو امارتوال څنګه دا کار کولاى شي؟

  
  

  متحده ايالات، روس او چين، ددغې غوښتنې ترشا غواړي هغه لاره پرانستې پرېږدي چې هرکله وغواړي په دغه بهانه چې (د افغانستان له خاورې دوى ته ګواښ پېښ دى)، د خپلو ناوړه موخو لپاره پر افغانستان د يرغل لار پرېږدي. د امارتوالو واک ته رسيدو لپاره دغه ژمنه کول له هېواد او ځان سره ستره غداري ده او هېواد ته د بل يرغل لار پرانستل دي. حل دادى چې په تړون کې دغه ماده بايد نه وي يا داسې ورسره وتړل شي چې د تړون اړوند هېوادونه ژمنه کوي چې افغانستان به د خپلو سياسي او جغسياسي (جيوپولټيک) موخو لپاره نه کاروي.
  

  
  نور رحمان لېوال
  #نرلېوال
  #AfghanPeaceProcess
  

  
  د متحده ايالاتو، روسيې، چين او پاکستان پريکړې بشپړ متن پښتو ژباړه( ګوګل)
  د متن پیل:

  
  د اپریل په 30 ، د متحده ایالاتو ، روسیې فدراسیون ، د چین د خلکو جمهوریت او د پاکستان اسلامي جمهوریت د "ترویکا" غړیو هیوادونو استازو د قطر په دوحه کې وکتل ترڅو د افغانستان د خبرو اترو ملاتړ او مرستې مالاتړ په لارو چارو خبرې وکړي. دواړه خواوې خبرو اترو ته د حل او دایمي او هراړخیز اوربند ته و رسیږي. "ترویکا" د اسلامي جمهوریت د خبرو اترو د ډلې او د طالبانو او همدارنګه قطر د استازو سره ولیدل ، کوم چې په خوښۍ سره د غونډې کوربه توب کوي.
  
  د مباحثو په روح کې ، او د مارچ په 22 ، اپریل ، جولای 11 ، او اکتوبر 18 ، 2019 کې د پخوانیو "ترویکا" ناستو او خبرو پایلو په اړه د ګډ بیان بیانات؛ د جون 3 او نومبر 30 ، 2020؛ او مارچ 18 ، 2021؛ هغه څلور دولتونه چې په تمدید شوې ترویکا کې برخه اخلي په لاندې ډول تایید شوي دي:
  
  ١- موږ د تلپاتې او عادلانه سولې او د جګړې د پای لپاره د افغان خلکو پراخه او صادقه غوښتنه ومنو.
  
  ٢- موږ یوځل بیا ټینګار کوو چې په افغانستان کې نظامي حل شتون نلري او د افغانانو په مشرۍ او د افغانانو په مالکیت پروسې له لارې د خبرو اترو سیاسي جوړجاړی په افغانستان کې د تلپاتې سولې او ثبات لپاره یوازینۍ لار ده.
  
  ٣- موږ د متحده ایالاتو او ناتو لخوا د اپریل 14 په اعلان یادونه کوو چې د متحده ایالاتو / ناتو ځواکونه به د 2021 مۍ پورې د افغانستان څخه مسؤل وتل پیل کړي چې د 2021 م کال د سپټمبر په 11 نیټه پای ته رسي. موږ ټینګار کوو چې د بهرنیو ځواکونو وتل باید یو ډاډ ترلاسه کړي په افغانستان کې د وضعیت ثابت بدلون. موږ ټینګار کوو چې ، د وتلو په جریان کې ، د سولې پروسه باید ګډوډ نه شي ، په افغانستان کې به هیڅ ډول جنجال او ګډوډي رامنځته نشي او د نړیوالو ځواکونو امنیت باید تامین شي.
  
  ٤- موږ له طالبانو تمه لرو چې د تروریزم پرضد خپلې ژمنې سرته ورسوي ، پشمول د ترهګرو ډلو او اشخاصو مخه ونیسي چې د افغانستان خاورې د بل کوم هیواد امنیت له ګواښ سره مخ کوي. د دې ډلو کوربه توب نه کول او د ګمارنې ، روزنې ، او تمویل کولو مخه نیولو سره. موږ له افغان حکومت تمه لرو چې له نړیوالې ټولنې سره د تروریزم پروړاندې همکاریو ته دوام ورکړي.
  
  ٥- موږ په افغانستان کې شخړو ته په ټولو خواوو غږ کوو چې په هیواد کې د تاوتریخوالي کچه راټیټ کړي او په طالبانو باندې فشار راوړي چې پسرلني بریدونه تعقیب نه کړي. موږ هغه بریدونه په کلکه غندو چې کوم بریدونه په قصدي ډول په افغانستان کې ملکیان په نښه کوي او په ټولو خواو غږ کوو چې د نړیوال بشردوستانه قانون سره سم په خپلو ټولو شرایطو کې د ملکي وګړو د ساتنې په شمول د دوی مسؤلیتونو ته درناوی وکړي.
  
  ٦-موږ یوځل بیا تکرار کوو چې ډیپلوماتیک پرسونل او ملکیت به د نه منلو وړ وي ، او په کابل کې د بهرنیو ډیپلوماټیکو پرسونل او ملکیتونو د هر ډول برید یا ګواښ مرتکبین به محاسبه شي.

  
  

  ٧- موږ د اسلامي جمهوریت له حکومت او د ملي پخلاینې عالي شورا څخه غوښتنه کوو چې د خبرو اترو په اړه دطالبانو همکارانو سره په ښکاره ډول دخیل شي. موږ د مارچ په 18 تمدید شوي ترویکا ګډ بیان سره په مطابقت کې په افغانستان کې د کوم داسې حکومت د تاسیس ملاتړ نه کوو چې د زور په واسطه مسلط شوی وي.

  
  

  ٨- موږ د ملګرو ملتونو په ctions 1988. بندیزونو د طالب اشخاصو او مؤسسو د ډیزاین وضعیت له بیاکتنې ملاتړ کوو ، لکه څنګه چې د ملګرو ملتونو د امنیت شورا په resolution 251313 (20 202020) پریکړه لیک کې راغلي دي. د تاوتریخوالي کمولو عملي ګامونه او د طالبانو لخوا د افغانانو ترمنځ خبرو اترو ته دوام ورکولو هڅې به د دې بیاکتنې پروسې مثبت اغیز وکړي.
  
  ٩ - موږ د ترکیې له خوا چمتووالی په ګوته کوو چې د افغانستان د خبرو اترو د ګړندي کولو لپاره د دواړو ګوندونو مشرانو مشرانو کنفرانس کوربه وي ، او موږ د دې خبرو اترو د همکارانو په توګه د ملګرو ملتونو او قطر د رول هرکلی کوو. موږ له مذاکره کونکو ډلو څخه غواړو چې د یوه ټول شموله سیاسي جوړجاړي او هراړخیز او دایمي اوربند په لور پرمختګ وکړي.
  
  ١٠- موږ د سولې د پروسې د اسانتیا لپاره د قطر د دولت له اوږدمهاله ملاتړ څخه مننه کوو ، او موږ په دوحه کې د خبرو اترو د ډلو تر منځ د خبرو اترو د دوام ملاتړ کوو.
  
  ١١- موږ د افغانستان د سولې او روغې جوړې په پروسې کې د ملګرو ملتونو د پراخ شوي رول هرکلی کوو ، پشمول د هغې د پام وړ تجربې او مهارتونو په کارولو سره چې د سولې د نورو پروسو ملاتړ کوي.
  
  ١٢- موږ د دوامداره او عادلانه سیاسي حل ملاتړ کوو چې پایله به یې د یو خپلواک ، خپلواک ، متحد ، سوله ایز ، دیموکراتیک ، بې پرې او په ځان بسیا افغانستان ، له تروریزم څخه پاک او د مخدره توکو غیرقانوني صنعت رامینځته شي ، کوم چې به د خوندي چاپیریال لپاره مرسته وکړي د ښه راستنیدونکي پلان له لارې د افغان مهاجرو داوطلبي ، ګړندۍ او دوامداره راستنیدنه؛ ثبات او نړیوال امنیت.
  
  ١٣- موږ په ټولو افغانانو غږ کوو چې د اسلامي جمهوري دولت او طالبانو په ګډون دې ډاډ ترلاسه کړي چې ترهګري ډلې او اشخاص د افغانستان خاوره د بل کوم هیواد د امنیت لپاره ګواښ نه بولي.

  
  

  ١٤- موږ یوځل بیا تاکید کوو چې د سولې په هر تړون کې باید د ټولو افغانانو د حقونو لپاره محافظت شامل وي ، پشمول د ښځو ، سړو ، ماشومانو ، د جنګ قربانیانو ، او لږه کیو په شمول ، او باید قوي غوښتنې ته ځواب ووایی
  

• د جولای ۱٨، ٢٠٢١، قطر هېواد کې د افغانانو دوه ورځنۍ غونډې ګډه اعلامیه وايي: دوی یوه جوړجاړي ته چې د افغانستان د ټولو نارینه وو او ښځینه وو ګټو او غوښتنو ته د اسلامي ‌اصولو په رڼا کې ځواب وايي،‌ د اړتیا درک لری.

  د افغان لوریو لوړ پوړو مشرانو د قطر هیواد په کوربتوب د کال ۱۴۴۲/۱۲/۸هق. ۱۴۰۰/۴/۲۷هش ۲۰۲۱ د جولای میاشتې په ۱۷ او ۱۸ نېټه په دوحه (‌ قطر ) کې خبرې اترې تر سره کړې. دوی د مذاکراتو د ګړندي کولو پر اړتیا توافق وکړ تر څو په افغانستان کې د موجوده معضلې د حل لپاره ژر تر ژره یوه منصفانه او تلپاتې لار ومومي.‌
  

  
  دوی یوه جوړجاړي ته چې د افغانستان د ټولو نارینه وو او ښځینه وو ګټو او غوښتنو ته د اسلامي ‌اصولو په رڼا کې ځواب وايي،‌ د اړتیا درک لری.

  
  

  دوی ژمن دي‌ چې د لوړې کچې مذاکراتو کې ښکیل پاتې شي تر څو دغسې یو جوړجاړی تر لاسه شي،‌ او دهمدې هدف لپاره به دوی په راتلونکي ‌کې دغه قسم غونډو ته دوام ور کړي. په عین وخت کې دواړو مشرانو خپلو مذاکراتي ټیمونو ته د مذاکراتو د ګړندي ‌کولو هدایت وکړ.‌

  
  

  ټول اړخونه ډاډ تر لاسه کوي چې په ټول افغانستان کې ملکي زیربناوې خوندي پاتې شي،‌ اړونده خواوې به د ملکي تلفاتو مخنیوی کوي او د بشري مرستو په اړه به همکاري کوي.‌ په افغانستان کې د کرونا ویروس پراخه خپریدو ته په پام سره دوی به د واکسیناسیون پرسونل د خوندیتوب لپاره ټول مناسب اقدامات کوي او د کرونا د درملنې لپاره به په ټول افغانستان کې د آکسیجن او نورو اړینو توکیو د خوندي انتقال او په شفافه توګه مستحقینو ته د رسیدو لپاره کار کوي.
  
  دواړه هیئتونه په افغانستان کې د تلپاتې سولې د تر لاسه کولو لپاره د قطر هیواد سخاوتمندانه مرسته ستايي.

  
  

  همدارنګه د ګاونډیو، سیمه ایزو هیوادونو او نړیوالې ټولنې څخه د سولې په پروسه کې د هغوی له همکاریو څخه مننه کوي.‌
  
  دوحه ۱۴۴۲/۱۲/۸هق–۱۴۰۰/۴/۲۷ هش. ۱۸ جولای ۲۰۲۱‌م